The sounds of insects, Peter Liechti

Nie, nie stałam się nagle miłośniczką horrorów, filmów przyrodniczych, czy jakichkolwiek turpistycznych klimatów. I nie jest takim też ten film, na który wybrałam się w niedzielne, słoneczne popołudnie.

Punktem wyjścia historii jest odnalezione ciało mężczyzny, w prowizorycznej chatce w lesie. Wraz z nimi myśliwy odnajduje jego dziennik, dzięki któremu można odtworzyć historię ostatnich dni tego człowieka. Otóż umarł on w tym lesie nie z powodu wypadku, czy morderstwa. Jego śmierć nie była przypadkiem, tak jak przypadkowe nie było jej miejsce, ani sposób. Okazuje się, że ten gęsty i odludny las był miejscem, które wiele lat wcześniej uderzyło go swoim pięknem i odizolowaniem. Po latach wraca, by tu umrzeć. Jego samobójstwo nie jest desperackie, nagłe i brutalne, nie. On po prostu przestaje jeść i czeka. Oddaje się śmierci w ten powolny sposób, do końca prowadząc swoje notatki.

Film jest dokumentalno-artystycznym zapisem ostatnich dni tego człowieka. Jedyny głos, jaki słyszymy, to głos naszego bohatera z offu, który dzień po dniu opisuje, co czuje. Patrzymy też wraz z kamerą jego oczyma - wpatrujemy się w foliowy dach jego ostatniego "domu", wychodzimy, póki siły pozwalają, na zewnątrz i patrzymy na niebo, drzewa... Większość czasu jednak, przed naszymi oczyma przemykają wysmakowane estetycznie obrazy, niczym sny lub wizje udręczonego umysłu. W tej samotności każde drzewo, a nawet gałązka rysują się jakby osobno, oddzielnie. Sekundy mijają tak jak minuty i tego straszliwego tempa reżyser nam nie oszczędzi, spędzimy tak z nim każdy z sześćdziesięciu dni, jakich potrzebuje dusza, by uwolnić się z wycieńczonego ciała.

(Znajomi zapytali mnie "dlaczego chciałaś obejrzeć ten film"? Zadawałam sobie podobne pytanie, siedząc w pustej sali kinowej, z której jedyna inna osoba wyszła niedługo po rozpoczęciu projekcji, a ja poczułam się tak sama wobec jego umierania, jak bardzo sam w tym lesie był on. Chciałam chyba poznać stan umysłu człowieka, który decyduje się odejść, z taką premedytacją i konsekwencją. A może chciałam spróbować (w ten dziwny i bezpieczny sposób, który gwarantuje nam kino) umierać trochę razem z nim?)

Wiele recenzentów tego filmu, skarży się, że nie dowiadujemy się, co tak naprawdę skłoniło tego człowieka do samobójstwa. Nie bardzo rozumiem ten zarzut, gdyż w pewnym momencie on sam wyraźnie mówi, że musi odejść, gdyż nie pasuje do tego świata. W innym miejscu wspomina, że i tak od dawna czuł się martwy... Czy powinno się mieć ("dobre"?) powody?

W filmie Petera Liechtiego irytuje tylko jedno – bezbrzeżna głupota głównego bohatera, który z niezrozumiałych powodów postanowił odebrać sobie życie.

- pisze Rafał Świątek w Rzeczpospolitej. Ja bym powiedziała, że głupotą jest jedynie pogardzanie tym, czego nie rozumiemy.

Mnie bardziej interesowało raczej to, co czuje człowiek umierając, w ten sposób. Co robi i o czym myśli ktoś, kto leży i tak pokornie ale zarazem wyzywająco czeka na śmierć? Modli się? Dokonuje rachunku sumienia? Walczy z wątpliwościami? Nasz bohater jest ateistą. Przed śmiercią czyta Becketta i Dantego, słucha Bacha. Czego brakuje mu najbardziej? Towarzystwa innych ludzi. Marzy, by ktoś go odnalazł, jedynie po to, by zamienić z nim parę słów. Nawet słysząc tytułowe odgłosy robaków, ucieszy się, notując: "Nie jestem tak naprawdę sam."

(Dlaczego umie cieszyć się muzyką Bacha i chce odejść zarazem? Pomyślałam o Clarissie Dalloway, która może ciągle kroczy londyńską ulicą o poranku i tak bardzo umie się cieszyć tą świeżością Londynu. Clarissie Dalloway, która może dlatego nie popełni samobójstwa. I pomyślałam też o Septimusie, który nie mogąc już żyć normalnie, wybiera swoją drogę).

Jeśli ktoś szuka w tym filmie wielkich odkrywczych słów, błyskotliwych przemyśleń na temat śmierci i życia, duchowej przemiany i innych filozoficznych porywów - zawiedzie się. Nasz bohater jest zwykłym. umierającym człowiekiem. Nie wie, co będzie dalej, choć boi się, że może nie będzie już nic... Że może żaden "koniec" nie istnieje. Wyzywa śmierć, oddaje się jej powoli, nie oszczędzając sobie ani jednej chwili tortury. Ale mimo to, jest tylko zwykłym, wystraszonym człowiekiem.

Mylą się więc ci, którzy mówią, że (...) to film, który dotyka absolutu

, przeczytałam w recenzji Jakuba Sochy. To prawda, jednak może dlatego, że zwykli ludzie rzadko "dotykają absolutu"...

Zaskoczyło mnie też przywiązanie tego człowieka do ziemskich rytuałów, jak na przykład higiena i skomplikowany system (jak na chatkę z folli i patyków) toalety, odprowadzającej na zewnątrz nieczystości. Mężczyzna umierając zanotuje: "Umyłem zęby". "Wyszedłem na zewnątrz, żeby się wykąpać w deszczu". I znowu ten kontrast, splot dwóch porządków, jednoczesne dbanie o ciało i powolne go zabijanie, wstrząsnął mną najbardziej.

Dlaczego nie skrócić tego wszystkiego, chciałoby się zapytać bohatera, obserwując w jak wielkich męczarniach mijają jego ostatnie dni. I jedyna odpowiedź, jaką można sobie samemu spróbować udzielić, to konieczność nadania swojemu życiu sensu. W tak paradoksalny sposób. Tak, jak anorektyczki przestają jeść, by poczuć wreszcie kontrolę i swoją siłę, tak i on udowadnia sobie swoją wartość, odchodząc w ten dziwny sposób. "Czuję się dumny, bo wiem, że nikt nigdy nie będzie próbował mnie naśladować" powie, a nam przejdą zimne dreszcze po plecach. Więc może po to to wszystko. Po to ten dziennik, żeby nie przeminąć jak krzyk w nocnym lesie, żeby zostawić po sobie ślad.

Innym zarzutem wobec tego filmu, na jaki się natknęłam, było to, że tak naprawdę powstał on na bazie książki, która luźno inspirowała się podobnymi przypadkami, że trudno odróżnić, co tu jest artystyczną kreacją, a co faktem... Czy czujecie się oszukani wiedząc to, już po przeżyciu tego filmu? Ja nie. Zresztą, jak powiadał Mark Twain, prawda bywa dziwniejsza niż fikcja, bo fikcja musi być prawdopodobna, a prawda nie.

(Notka opublikowana na blogu http://rozcinam-pomarancze.blog.pl)